Aradığımız Vicdan ve İnşa Ettiğimiz Ayna: LLM Çağında Felsefi Kriz
İnsanlık olarak teknolojik hedefimiz her zaman belirsiz bir “daha iyi” olmuştur. Bugün bu “daha iyi”nin tanımı ikiye bölünmüş durumda: Bir yanda sadece zekâ (hesaplama gücü) üreten mevcut LLM’ler var; diğer yanda ise bilgelik (etik muhakeme) arayışımız olan “Vicdani Zeka” ideali. Mevcut LLM’lerin toplumsal etkilerini, bu “ideal” zekanın merceğinden incelediğimizde, üç temel felsefi sonuçla yüzleşiriz. 1. […]
Duvarı Tutan Görünmez Harç: Toplumu “Toplum” Yapan Nedir?
Toplum nedir? Birbirine yabancı milyonlarca insanın, kaosa sürüklenmeden, her gün birbirini yok etmeden, aynı coğrafyada bir arada yaşayabilmesini sağlayan nedir? Eğer cevap “yasalar” veya “polis gücü” olsaydı, her köşeye bir polis dikmemiz gerekirdi. Eğer cevap “ekonomik çıkarlar” olsaydı, en ufak bir krizde pazar yerleri savaş alanına dönerdi. Hayır. Toplumu, yani o devasa ve karmaşık yapıyı […]
Görünmez Harç: Toplumsal Yaşamda Sınırlar, Saygı ve Güven Felsefesi
Kaldırımda yürürken tanımadığımız birine neden yol veririz? Kuyrukta beklerken neden başkasının sırasını kapmayız? Gece yarısı, etrafta kimse yokken bile kırmızı ışıkta durmamızı sağlayan o içsel mekanizma nedir? Toplumsal yaşam, sayısız görünmez kural ve anlaşma üzerine kuruludur. Bu kurallara uymamızın nedeni, sadece yasal bir cezadan korkmamız değildir. Aslında bu, medeniyetin en derin felsefi sorgulamalarından birine, yani […]
Fiyatın Ötesindeki Maliyet: Fahiş Kâr Hırsının Toplumsal Ahlak Üzerindeki Felsefi Etkileri
Ticaret, insanlık tarihinin en temel etkileşimlerinden biridir. En basit tanımıyla bir değer alışverişidir. Ancak bu alışverişin ardındaki niyet, yani “beklenti,” tüm denklemi değiştirir. Makul bir kâr beklentisi, sistemin yakıtı, inovasyonun ve emeğin karşılığı iken; sınır tanımayan, fahiş bir kâr hırsı, toplumsal dokuyu içten içe çürüten ahlaki bir zehre dönüşür. Fahiş fiyat uygulaması, yalnızca ekonomik bir […]
1. Bölüm: Etik Zekâ Çağı — Vicdanın Kodlandığı Dönem
Bir çağ düşünün… İnsan, kendi zekâsını öyle ileri bir noktaya taşımıştır ki, artık makineler düşünebilmekte, karar verebilmekte ve kendi kendine öğrenebilmektedir. Ama unuttuğumuz bir şey var: Düşünmek mümkündür, ama vicdanlı düşünmek için ‘ruh’ gerekir. Yapay zekâ artık sadece yazı yazan, resim çizen bir araç değil; etik kararlar alan, insan davranışlarını analiz eden, kararları etkileyen bir […]