Aradığımız Vicdan ve İnşa Ettiğimiz Ayna: LLM Çağında Felsefi Kriz
İnsanlık olarak teknolojik hedefimiz her zaman belirsiz bir “daha iyi” olmuştur. Bugün bu “daha iyi”nin tanımı ikiye bölünmüş durumda: Bir yanda sadece zekâ (hesaplama gücü) üreten mevcut LLM’ler var; diğer yanda ise bilgelik (etik muhakeme) arayışımız olan “Vicdani Zeka” ideali. Mevcut LLM’lerin toplumsal etkilerini, bu “ideal” zekanın merceğinden incelediğimizde, üç temel felsefi sonuçla yüzleşiriz. 1. […]
Kırık Ayna: Gerçekliğin Parçalanması ve Toplumsal Güvenin Çöküşü
Medeniyetin nasıl ayakta durduğunu hiç düşündünüz mü? Milyonlarca insanın her gün işbirliği yapabilmesinin, aynı kurallara uyabilmesinin ve ortak bir gelecek için plan yapabilmesinin altında yatan temel varsayım nedir? Bu varsayım, “paylaşılan bir gerçeklik” zeminidir. Hepimizin, üzerinde hemfikir olduğu temel bir “doğru”lar bütçesi vardı. Bilimin söylediğine, gözümüzle gördüğümüze, ana akım bir haber kanalının aktardığına veya bir […]
Duvarı Tutan Görünmez Harç: Toplumu “Toplum” Yapan Nedir?
Toplum nedir? Birbirine yabancı milyonlarca insanın, kaosa sürüklenmeden, her gün birbirini yok etmeden, aynı coğrafyada bir arada yaşayabilmesini sağlayan nedir? Eğer cevap “yasalar” veya “polis gücü” olsaydı, her köşeye bir polis dikmemiz gerekirdi. Eğer cevap “ekonomik çıkarlar” olsaydı, en ufak bir krizde pazar yerleri savaş alanına dönerdi. Hayır. Toplumu, yani o devasa ve karmaşık yapıyı […]
Görünmez Harç: Toplumsal Yaşamda Sınırlar, Saygı ve Güven Felsefesi
Kaldırımda yürürken tanımadığımız birine neden yol veririz? Kuyrukta beklerken neden başkasının sırasını kapmayız? Gece yarısı, etrafta kimse yokken bile kırmızı ışıkta durmamızı sağlayan o içsel mekanizma nedir? Toplumsal yaşam, sayısız görünmez kural ve anlaşma üzerine kuruludur. Bu kurallara uymamızın nedeni, sadece yasal bir cezadan korkmamız değildir. Aslında bu, medeniyetin en derin felsefi sorgulamalarından birine, yani […]
Güvenin Kırılgan Mimarisi: Dijital Çağ Paradigmaları Toplumsal Gerçekliği Nasıl Yeniden Şekillendiriyor?
Toplum, görünmez bir harçla bir arada durur: güven. Sabah fırından aldığımız ekmeğin zehirli olmadığına, karşıdan karşıya geçerken arabaların kırmızı ışıkta duracağına, bankaya yatırdığımız paranın yarın da orada olacağına güveniriz. Bu temel güven varsayımı olmadan, medeniyet dediğimiz yapı bir günde çöker. Yüzyıllar boyunca bu güvenin mimarisi; paylaşılan deneyimler, yüz yüze ilişkiler, itibar ve kurumlar (devlet, bilim, […]
Aynı Çatı Altındaki Yabancılar: Dijital Dünyanın Aile Felsefesini Yeniden Yazması
Felsefenin kadim soruları vardır: Varlık nedir? Bilgi nasıl oluşur? Zamanın doğası nedir? Geleneksel olarak bu soruların cevaplarını aradığımız ilk laboratuvar, ilk evrenimiz ailedir. Aile; var olduğumuzu hissettiğimiz, ilk bilgileri edindiğimiz, paylaşılan zaman ve anılarla bir kimlik inşa ettiğimiz birincil mekândır. Ancak, Ekim 2025 itibarıyla, bu temel felsefi yapı, parmaklarımızın ucundaki ekranların yaydığı mavi ışıkla kökünden […]
Ben’i İnşa Eden Atölye: Aile ve Toplum Arasındaki Felsefi Gerilim
“Ben kimim?” Felsefenin belki de en temel ve en kişisel sorusu budur. Bu sorunun cevabını ararken, kendimizi iki devasa gücün kesişim noktasında buluruz: Bizi dünyaya getiren, ilk kelimelerimizi öğreten aile ve içine doğduğumuz, kuralları ve kültürüyle bizi şekillendiren toplum. Peki, bu iki yapı, varoluşumuzu nasıl etkiler? Bize bir kimlik mi hediye ederler, yoksa otantik benliğimizin […]
Dijital Tezgahtaki Hayalet: İşletmelerde Teknoloji, İnsan ve Anlam Arayışı
Modern ofislerin ve üretim tesislerinin manzarası, yüzeyde bir sükunet taşır. Mekanik gürültünün yerini sunucuların belli belirsiz uğultusu, insan sesinin yerini klavyelerin ritmik tıkırtısı almıştır. Ancak bu sessizliğin ardında, insanlık tarihinin en büyük devrimlerinden biri, en derin yankılarıyla sürmektedir. Teknoloji, işletmelerin damarlarına bir yaşam sıvısı gibi enjekte edilirken, yalnızca verimlilik tablolarını ve kâr marjlarını değil, aynı […]
Fiyatın Ötesindeki Maliyet: Fahiş Kâr Hırsının Toplumsal Ahlak Üzerindeki Felsefi Etkileri
Ticaret, insanlık tarihinin en temel etkileşimlerinden biridir. En basit tanımıyla bir değer alışverişidir. Ancak bu alışverişin ardındaki niyet, yani “beklenti,” tüm denklemi değiştirir. Makul bir kâr beklentisi, sistemin yakıtı, inovasyonun ve emeğin karşılığı iken; sınır tanımayan, fahiş bir kâr hırsı, toplumsal dokuyu içten içe çürüten ahlaki bir zehre dönüşür. Fahiş fiyat uygulaması, yalnızca ekonomik bir […]
Hayat ve Felsefe: Anlam Arayışının Yolculuğu
Hayat, doğum ile ölüm arasındaki o ince ve gizemli çizgide akan, her insanın kendi rengini kattığı eşsiz bir hikâyedir. Kimi zaman coşkulu bir nehir gibi hızla akar, kimi zaman ise dingin bir göl gibi sessizleşir. Her birimiz, bu yolculukta kendimize sorular sorarız: Neden buradayım? Hayatın amacı ne? Mutluluk nedir? İşte felsefe, tam da bu soruların […]